1 декабрь куни дунё халқлари ОИТСга қарши кураш кунини нишонлайди. Ушбу кунда биз жаҳон бўйлаб бундай қўрқинчли касаллик туфайли вафот этган қарийб 39 миллион кишини ва уларнинг ортида қолган ғамгусор оилаларини ёдга оламиз. Биз ОИВ вируси билан оғриган ўн миллионлаб одамларнинг оғриқларига эътибор қаратамиз. ОИТС шундай бир қотилки, у на жинс, на ирқ, на миллат ва на чегара билади. Илк бор 1981 йили аниқланганидан буён, у дунёдаги ҳар бир мамлакатни чуқур қайғуга ботириб, йўқотишларга олиб келди. Менинг Ватанимда бу касаллик ярим миллиондан ортиқ кишининг умрига зомин бўлди. ЮНЭЙДС ҳисоботига кўра, 2017 йилда Ўзбекистонда тахминан 1900 киши шу касаллик туфайли вафот этган. ОИТС жаҳон миқёсидаги офат экан, унга қарши самарали курашиш учун халқаро ҳамкорлик катта аҳамият касб этади.
Ўтган ўн беш йил ичида Америка Қўшма Штатлари ОИТС/ОИВга қарши глобал кураш учун 80 миллиард доллардан ортиқ маблағ сарфлади. Жумладан, ушбу кўмак АҚШнинг ОИВ ва сил касаллиги билан курашишга қаратилган саъй-ҳаракатлари ҳамда ОИТС, сил ва безгакка қарши курашиш бўйича бутунжаҳон жамғармасига қўшган ҳиссасини ўз ичига оладики, у биргина касалликка барҳам бериш йўлида кўрсатилган молиявий ёрдамнинг энг каттасидир. Бундай сармоя бугунги кунгача 16 миллиондан ортиқ кишининг ҳаётини сақлаб қолди, миллионлаб кишиларга ОИВ инфекцияси юқишининг олдини олди ва бутун дунё мамлакатларини ОИВ тарқалишини назорат этиш мақсади сари янада яқинлаштирди. Америка Қўшма Штатлари Ўзбекистонда бу ҳалокатли касалликка қарши 2001 йилдан буён маҳаллий ва халқаро ҳамкорлар билан бирга курашиб келмоқда, бунинг натижасида биз биргаликда кўплаб кишилар ҳаётини сақлаб қолдик. Қўшма дастурларимиз туфайли Ўзбекистондаги яна кўплаб кишилар бу касалликни ўз вақтида аниқлаш, сифатли парвариш, ҳаётий зарур антиретровирус даволаниш ҳамда ўз жамоаларидан ижтимоий кўмак олишга муваффақ бўлди. Биргина 2017 йили, Ўзбекистондаги 20 000 дан ортиқ киши Қўшма Штатлар асосий ҳамкор саналган Глобал жамғарма механизми орқали антиретровирус даволаниш имконига эга бўлди.
Биз дунёдаги кўплаб ҳамкорларимиз билан ишлаб, глобал ОИВ/ОИТСга қарши кураш бўйича ҳаракатларни тубдан ўзгартирдик, ўзимиз яшаётган дунёнинг бугун ва эртага саломатликка оид хатарларга қарши яхшироқ кураша оладиган хавфсизроқ маконга айланишига ёрдамлашдик. ЮНЭЙДС маълумотига кўра, 2004 йилдаги энг юқори кўрсаткичдан буён, бутун дунёда ОИТС билан боғлиқ ўлим икки бараварга камайди. 1996 йилдан эса янги ОИВ инфекциялар 47 фоизга қисқарди. Қўшма Штатлар ОИВ/ОИТС ҳақидаги стигмани ҳам камайтириш учун иш олиб бормоқда. ОИВ/ОИТС гепатит ё сил сингари бир инфекция бўлиб, АҚШ бу касалликни очиқ муҳокама қилишга, унга чалинган беморлар эса қўрқув ва ё таъқибсиз у ҳақда эркин гапира олиши учун шароит яратишга чақиради. ОИВ ва ё ОИТСга чалинганларни камситиш нафақат инсон қадр-қимматини таҳқирлаш, балки ушбу пандемияни назорат қилишга оид глобал саъй-ҳаракатларга ҳам путур етказиш демакдир.
Қўшма Штатлар ўз ёрдамини Президентнинг ОИТСга қарши фавқулодда кураш режаси (PEPRAF) орқали амалга оширади. Ушбу дастур доирасида 250 000 дан ортиқ тиббиёт ходимлари ОИВ билан боғлиқ ҳамда бошқа тиббий хизматлар кўрсатиш ва уларни такомиллаштириш бўйича малакасини ошириб, ҳамкор мамлакатлар учун соғлиқни сақлашга алоқадор ҳозирги ва келгуси муаммоларни ҳал килишда мустаҳкам инфратузилма барпо этди. PEPRAF туфайли ОИВ ва ОИТСга қарши курашда зарур бўлган ҳаётий препаратларни олиш эндиликда осон ва арзон бўлиб, у ҳаёт сифати ва ушбу инфекцяини назорат қилишни яхшиламоқда.
Ўн беш йил аввал ОИТС ўлимга маҳкумликни англатарди. Ҳозирги кунда эса, замонавий тарихимизда биринчи марта, пандемияни вакцина ва ё даволашсиз назорат қилган ҳолда, қачондир имконсиз деб кўрилган нарсани амалга оширишдай тарихий имконият туғилди. АҚШ ва унинг бутун дунёдаги ҳамкорлари шу мақсадга эришиш учун тинмай меҳнат қилмоқда ҳамда бу ҳалокатли касалликка бутунлай барҳам бериш йўлида қўйилган навбатдаги қадам сифатида Бутунжаҳон ОИТСга қарши кураш кунини нишонлашдан фахрланади.
АҚШнинг муваққат ишончли вакили
Алан Мельцер
