“C5+1”
Иқтисод, атроф-муҳит ва хавфсизлик масалалари бўйича минтақавий ҳамкорликка қаратилган Марказий Осиё – АҚШ Форуми тўғрисида ахборот
23 июль куни, АҚШ давлат котибининг Марказий Осиё масалалари бўйича Давлат котиби ёрдамчиси ўринбосари вазифасини бажарувчи Ҳенри Эншер Тошкентда бўлиб ўтган “С5+1” хавфсизлик бўйича ишчи гуруҳи мажлисида АҚШ делегациясига бошчилик қилди. Ўзбекистон ташқи ишлар вазири Абдулазиз Комилов ва Тожикистон ташқи ишлар вазирлигининг Европа ва Америка мамлакатлари билан ишлаш департаменти бошлиғи Соҳибназар Ғайратшоев очиб берган бир кунлик тадбирда АҚШ элчиси Памела Спратлен ва бошқа америкалик мутахассислар, шунингдек, Қозоғистон, Қирғизистон Республикаси ва Туркманистон вакиллари иштирок этди. “С5+1” иқтисодий ва атроф-муҳит бўйича ишчи гуруҳларининг мажлиси 20 июль куни Алматида бўлиб ўтди.
Бу ҳафта ўтаётган “С5+1” форуми бешта Марказий Осиё мамлакатлари ташқи ишлар вазирлари ва АҚШ давлат котиби ўзаро ҳамкорликни йўлга қўйиш мақсадида 2015 йил ноябрь ойида очиб берган тарихий мажлиси натижаси ўлароқ ўтказиб келинаётган қатор учрашувларнинг яна биридир. “С5+1” ҳамкорлик шакли хавфсизлик ва атроф-муҳитга оид умумий муаммоларни ҳал қилиш, минтақавий савдо оқимини кучайтириш ҳамда АҚШнинг минтақа билан савдо ва инвестиция истиқболларини кенгайтиришни мақсад қилган. Самарқандда бошланган бундай ҳамкорлик қилиш истаги бугунги кунгача жуда жонли тарзда давом этиб келмоқда.
Тошкентда бўлиб ўтган мажлисда олти мамлакатдан келган иштирокчилар қуйидаги мақсадларга содиқ эканликларни яна бир карра намоён этдилар:
- ягона минтақа сифатида хавфсизликка оид умумий муаммоларни ҳал қилиш ва ўзаро манфаатли мақсадларни илгари суриш учун биргаликда иш олиб бориш
- терроризмга қарши минтақада олиб борилаётган саъй-ҳаракатларни ҳамда чегара хавфсизлиги масалалари бўйича ҳамкорликни мустаҳкамлаш
- минтақада зўравон экстремизмга қарши туриш
- Марказий Осиёда тинчлик, барқарорлик ва бардавом ривожланишни таъминлаш мақсадида минтақавий ва халқаро ҳамкорликни кучайтириш учун яқинда Ўзбекистон ташаббуси билан қабул қилинган БМТ Бош Ассамблеяси резолюциясини қўллаб-қувватлаш
- барқарор, осойишта, иқтисодий жиҳатдан фаровон Афғонистонни барпо этишда ҳамкорликни мустаҳкамлаш йўлларини ўрганиш ҳамда
- чегара хавфсизлиги ва ахборот алмашуви каби қўшимча соҳаларда ҳамкорлик қилиш имкониятларини ўрганиш.
Шунингдек, мажлисда Хавфсизлик бўйича ишчи гуруҳининг биринчи иккита лойиҳаси ишга туширилди. АҚШ Тинчлик институти кўмагида ташкил этилган бу лойиҳалар радикаллашувнинг олдини олишда жамоатчиликни жалб этишга қаратилган.
“С5+1” доирасидаги бешта лойиҳа амалга оширилаётган соҳалар 2016 йил августда Вашингтонда ўтган иккинчи “С5+1” вазирлар даражасидаги учрашувда келишиб олинган бўлиб, уларга АҚШ Конгресси 15 миллион доллар маблағ ажратган. Булар қуйидагилардир:
“С5+1” терроримзга қарши лойиҳалари; АҚШ Тинчлик институти шафелигида олиб борилиб, терроризм ва ташқи террористик оқимларга қарши курашиш, энг яхши тажрибалар ва минтақавий ташаббусларни илгари суриш мақсадида сиёсатчилар ва мутахассисларни бир жойга тўплайди. Бу ҳафта АҚШ институти мулозимлари кўплаб ўзбек расмийлари билан ушбу лойиҳалар бўйича батафсил режалар тузиш учун маслаҳатлашувлар ўтказади.
“С5+1” Марказий Осиёда бизнеснинг рақобатбардошлиги бўйича лойиҳалари; улар USAID билан ҳамкорликда олиб борилади, булар Марказий Осиё бозорида биринчи навбатда боғдорчиликка эътибор қаратиб, хусусий секторни ривожлантиришга ёрдам беради. Ўзбекистонда бу лойиҳалар мева ва сабзавот етиштиришни кўпайтирди, ўрим-йиғимдан кейинги харажатларни камайтирди ва кўп миллионли экспорт шартномалари тузишга туртки берди.
Бу лойиҳалар Ўзбекистонга халқаро озиқ-овқат хавфсизлиги қоидаларига риоя қилишга кўмаклашади. Ўзбекистондаги экспортлар турли зараркунанда ва касалликлардан холи эканига ишонч ҳосил қилиш, шунингдек, Жаҳон садво ташкилоти андозалари билан боғлиқ сертификация, зараркунандалар хавфининг олдини олиш ва ҳуқуқий масалалар бўйича ёрдам бериш мақсадида яқинда USAID Ўзбекистонда ўсимликлар карантини бўйича давлат хизматида икки ҳафталик тренинг-семинарлар ўтказиш учун халқаро эксперт олиб келди.
USAID амалга ошираётган “С5+1” транспорт йўлакларини ривожлантиришга қаратилган лойиҳалар транспорт ва логистика соҳаларини яхшилаш орқали Марказий Осиё корхоналари рақобатбардошлигини оширади. Масалан, экспорт қилувчилар тез орада ўз бозорини топишига кўмаклашиш учун ўзбек мулозимлари ва экспедиторларига энг замонавий тажрибалар бўйича таълим берилмоқда.
“С5+1”нинг “Келажакни энергия билан таъминлаш” лойиҳаси USAID орқали амалга оширилиб, кам чиқинди чиқариш ва энергетика соҳасида илғор тажрибаларни тадбиқ этишга қаратилган. Бунда Марказий Осиё минтақавий энергия бозори орқали Ўзбекистон ва унинг қўшнилари ўз энергия ресусрлари учун янада ишончли энергия манбалари ва кенгайтирилган бозор имкониятларидан фойдаланади.
USAID қошидаги “С5+1” Миллий ва минтақавий мослашувчанликни қўллаб-қувватлаш лойиҳалари; улар атроф-муҳитга бўладиган хавфларни ва ҳаракатлар устуворлигини аниқлаш бўйича миллий режаларни ривожлантиради. Бунда сувдан оқилона фойдаланиш асосий мақсад қилинади. Ўтган ойда Марказий Осиё ва Афғонистондан бир гуруҳ талабалар Тошкентга келиб, Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институтида сувдан фойдаланиш ва бошқариш масалаларини ўрганди. Ўтган йили декабрь ойида эса 15 мамлакатдан Тошкентга келган олимлар, тадқиқотчилар ва сиёсатчилар “Барқарор қишлоқ хўжалиги ва озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш учун ҳудудий сув ресурсларида инновациялар” мавзусидаги уч кунлик семинарда иштирок этишди.
