3 июль 2019 йил соат 19:00
Тошкентдаги “Hyatt Regency” меҳмонхонаси
Дипломатик корпус аъзолари, вазирлар ва Ўзбекистон ҳукуматининг бошқа расмийлари, қадрли меҳмонлар, Америка Қўшма Штатлари туғилган кунининг икки юз қирқ уч йиллигини биз билан нишонлашга келганингиз учун раҳмат! Бугун сиз билан бу ерда бўлиш мен учун катта шарафдир.
Бугун ушбу гўзал кошонага Америка таваллудининг 243 йиллигини биз билан нишонлашга йиғилганингиз учун барчангизга раҳмат.
Камина ўз ҳаётимда 4 июлни жуда кўп марта нишонлаганман (аниқ неча марта эканини айтолмайман), бу кунни ўзим ўсиб улғайган Оҳайо штати Кливленд шаҳрида дўстларим ва оилам даврасида ҳотдог, гамбургер, жўхори еб байрам қилганман. Ўтган бир неча ўн йиллик ичида 4 июлни Миллий симфоник оркестримиз концертлари ва “Нэшнл Молл” – Миллий хиёбонимиздаги мароқли мушакбозликни томоша қилиб, кўпинча пойтахт Вашингтонда нишонладим. Бу менинг Тошкентда 4 июль байрамини биринчи марта нишонлашим. Ҳотдог ва мушакбозлик бўлмаса ҳам, шу ердалигимдан жуда хурсандман. Бугун менда бошқа яхшироқ имконият мавжуд: шундай гўзал, меҳмондўст Ўзбекистонда Қўшма Штатларнинг вакили бўлишдай шараф ҳамда Давлат департаментида хизмат қилганим 22 йил ичида америкалик дипломатларнинг энг яхши жамоаси билан биргаликда ишлаш имтиёзи.
Айниқса, мен Ўзбекистонда айнан ҳозир, шу лаҳзаларда фаолият олиб бораётганим учун ўзимни омадли ҳис этмоқдаман, чунки мамлакат ғоят катта жўшқинлик палласига кирди. Президент Мирзиёев ва унинг ҳукумати мамлакат ташқи ва ички сиёсатида фундаментал ислоҳот бошлаши натижасида Ўзбекистонда ўтган икки ярим йил мисли кўрилмаган ижобий ўзгариш даври бўлди.
4 июль америкаликлар учун қандай маъно касб этиши ҳақида ўйларканман, ўз тарихимиз ва Ўзбекистон тарихи ўртасида қизиқ ўхшашликлар борлигини кўраман. Биз бугун мустақиллигимизнинг 243 йиллигини нишонлаяпмиз, икки ойдан кейин эса Ўзбекистон мустақил давлат сифатида 28 йиллигини байрам қилади. Биз шуни англаймизки, инсоният тарихи силсиласида Америка ҳали нисбатан янги мамлакат, Ўзбекистон халқи эса аждодлари орқали бевосита узоқ, анча қадимий тамаддунларга уланиб кетади. Аммо ҳатто арзимас 243 йил ичида ҳам америкаликлар камида икки нарсадан муҳим сабоқ чиқарган: биринчиси шуки, мустақиллик ва суверенитет ниҳоятда қимматли неъматдир ва у ҳеч қачон ўз-ўзидан юзага келмаган. Иккинчиси шуки, мустақиллик бу ҳали етарли дегани, эмас – эркинликсиз ва халқ розилигига асосланган яхши ҳукуматсиз бирор миллат равнақ топмайди.
Мамлакатимиз асосчилари бу нарсани 1776 йил 4 июлда нашр этилган, энг биринчи қимматли миллий ҳужжатимиз бўлмиш Мустақиллик декларациясини ёзаётган маҳал англаб етишган. Бу ҳужжатнинг аксар қисми Буюк Британияга қарши шикоятларнинг батафсил рўйхати бўлиб, унда улар қирол Георг ҳукмронлигига ортиқ тоқат қилолмасликлари учун барча сабабларни келтиришган. Аммо ҳужжат нега улар янги мустақил ва суверен мамлакат эълон қилиш ҳуқуқига эгаликларини исботлашдан бошланади: “Биз барча халқлар тенг қилиб яратилгани – бу исбот талаб қилинмайдиган ҳақиқат эканига ишонамиз. Яратувчи уларга ажралмас ҳуқуқлар, жумладан яшаш, озод бўлиш ва бахтга интилиш ҳуқуқини инъом этди. Ушбу ҳуқуқларни таъминлаш учун, одамлар орасидан халқининг розилиги билан адолатли ваколатларга эга бўладиган ҳукуматлар таъсис этилади”. Бошқача айтганда, мустақиллик ажойиб нарсадир, аммо у мақсадга эришиш учун бир воситадир: у халқнинг ўзи танлаган ҳамда ўз ватандошлари учун хавфсизликни таъминловчи, эркинликларни ҳимоя қилувчи ва саодатли ҳаёт қуришга кўмаклашувчи бошқарув тизимини барпо этиш демакдир.
Бизнинг халқимизга бошқарув тизимининг энг яхши йўлини қандай қилиб ташкил этиш учун Мустақиллик декларациясидан кейин яна 13 йил керак бўлди. 1789 йили Конституциямиз қабул қилинган маҳал, мамлакатимиз асосчилари аниқ қилиб “у янада комилроқ иттифоқ тузиш учун” ёзилганини айтишган. Комил иттифоқ эмас, балки янада комилроқ иттифоқ. Шундан 230 йил ўтиб, биз ўша иттифоқни яхшилаш, мукаммаллаштириш ҳаракатини давом эттириб келмоқдамиз. Америка демократияси камчиликлари, кучсиз тарафи ва муаммолари борлигини ҳамиша тан олади ва доимий равишда уни янада яхшилашга интилади.
Бугун Ўзбекистон ҳам ўз халқи учун яхшироқ ҳаёт қуришга интилмоқда. Президент Мирзиёев тез-тез таъкидлаётганидек, халқ давлатга эмас, давлат халққа хизмат қилмоғи керак. Ўз мустақиллигини эълон қилганидан қарийб 28 йил ўтиб, Ўзбекистон қандай қилиб ўз бошқаруви ва ватандошлари ҳуқуқларини ҳимоя қилишнинг энг яхши йўлини белгилашда ўзига хос жараённи бошидан кечирмоқда.
Мен Америка элчиси сифатида ўзбекистонлик ҳамкор ва дўстларимизнинг фаровонлик ва демократия сари қатъий қадам қўйганини бўлишишдан мамнунман. Биз ўзимиз босиб ўтган, “янада комилроқ иттифоқ барпо этиш” йўлидаги 230 йиллик кураш давомида олган сабоғимиз билан ўртоқлашган ҳолда Президент ислоҳотларини имкон қадар қўллаб-қувватлашга ваъда бердик.
Бугун биз 1969 йил июлда инсоният илк бор Ойга қадам босганига 50 йил тўлишини ҳам нишонламоқдамиз. Агар ҳали улгурмаган бўлсангиз, илтимос, шу атрофда юрган “НАСА” олими Камиль Аллейн билан танишиб, фазога оид дастур ҳақида билиб олинг. Шунингдек, кесилиши ва тановул қилинишидан аввал бизнинг махсус тайёрланган, Ойга қўниш саҳнаси тасвирланган тортимизга ҳам бир назар ташланг!
Ойга қўниш ниҳоятда катта ютуқ эди ва у тасодифан содир бўлган эмас. У сиёсий етакчилар, жумладан 1962 йилги машҳур нутқида “шу ўн йил ичида инсонни Ойга қўндириш”дай ўша пайт учун имконсиз мақсадни илгари сурган Президент Жон Кеннедининг узоқни кўриш қобилияти туфайли содир бўлган. Ва албатта, у том маънода бизнинг фазо агентлигимиз бўлмиш “НАСА”да фаолият юритган минглаб эркак ва аёлларнинг оғир меҳнати ва ижодкорлиги сабабли юз берган. Ойга қўнишни нишонлаш бугун мен учун яна шунинг учун ҳам сермазмунки, менинг отам, уч ой аввал 95 ёшида вафот этган Луи Розенблюм ўша кишиларнинг бири эди.
Отам Луи Розенблюм америкаликлар баъзан “энг буюк” деб атайдиган авлодга мансуб бўлган. У мамлакатимиз тарихидаги энг оғир саналган иқтисодий инқироз даври ўртасида ўсиб, улғайди. Иккинчи Жаҳон Урушида у Ватанимизга шараф билан хизмат қилди ва Окинава жангида бронза юлдузини қўлга киритди. Химия фани бўйича докторлик даражасини олгач, у “НАСА”да олим сифатида 30 йил ишлади, ракеталаримизни фазога кўтарадиган ёқилғилар устида тадқиқот олиб борди ҳамда коинот ва ерда ишлатиш учун қуёш технологиясини кашф этди. Бўш вақтларида эса, волонтёр-талабгор сифатида у ҳамфикр ватандошлари билан биргаликда диний эътиқоди учун таъқибга учраган Совет Иттифоқидаги яҳудийлар номидан инсон ҳуқуқлари ҳаракатига асос солди. Унинг фуқаролик фаоллиги натижасида АҚШ ташқи сиёсатида ўзгаришлар юзага келиб, улар миллионлаб кишилар учун виждон эркинлиги ва ҳаракатланиш эркинлигини кафолатлашга ёрдам берди.
Отамни ўзимга ўрнак қилган ҳолда, аввало, бир инсон дунёни ўзгартиришга таъсир этиши мумкинлигини тушуниб олдим. Қолаверса, Конституциямизга муҳрланган асосий эркинликлар – сўз эркинлиги, йиғилиш эркинлиги, виждон эркинлиги – демократик жамиятимиз эришган ютуқлар учун фундаментал асос эканини ҳамда улар ватандошларимизни ўз орзуларига етишишга имкон беришини чуқур англаб етдим. Технологик тараққиёт, иқтисодий ўсиш, инсон ҳуқуқлари, тенглик ва қадр-қимматни юқори поғонага кўтариш – буларнинг барчаси, таъбир жоиз бўлса, демократик жамият яратган “қулай муҳит” туфайли амалга оширилиши мумкин. Қачонки халқ ўз потенциалидан тўлиқ фойдаланиши учун ўзини ифода этиш, ўзаро муносабатга киришиш ва яратувчанлик учун руҳлантирилса, у энг юқори поғоналарга кўтарилиши мумкин. Америка деганда мен ана шу нарсани тушунаман.
Албатта, ҳар бир халқнинг ўзига хос йўли мавжуд. Президент Мирзиёев йўлбошчилигида, худди биз 243 йил давомида ҳаракат қилганимиз каби, Ўзбекистон ўзи учун янада мукаммал иттифоқ тузишга эришиш йўлини кашф этаётган экан, демократия ва фаровонлик йўли осон ё равон эмас. Муҳими, яхшироқ келажак учун узоқни кўриш қобилиятига эга бўлиш ва ҳар куни кўзланган маррага яқинлашишга интилишдир. Сиз у йўлда ҳеч қачон ёлғиз бўлмайсиз. Ўзбекистонинг дўстлари бисёр, уларнинг орасида Қўшма Штатлар ҳам бор. Биз келгуси узоқ йиллардаги барқарор ва ишончли ҳамкор сифатида сиз билан елкама-елка қадам ташлаймиз.
[Қадаҳ сўзи]:
Энди эса, азиз меҳмонлар, жаноб Бош вазир, барчангиздан АҚШ мустақиллигининг 243 йиллиги, сал эртароқ бўлса-да, Ўзбекистон мустақиллигининг 28 йиллиги ҳамда икки буюк халқларимиз ўртасидаги стратегик ҳамкорликнинг янги даври муносабати билан қадаҳ кўтаришингизни илтимос қиламан.
(Барчангизга тинчлик, фаровонлик ва мустаҳкам соғлик тилайман!)
